Lawiswis ng Salita ni P. Nicanor F. Lalog II, Ika-29 ng Mayo 2025

Ito ay pagsang-ayon sa ginawang pagninilay kamakalawa ni P. Ritz Darwin Resuello ukol sa nalalapit naming lipatan ng mga pari. Malaman ang kanyang mga sinulat. At nakatutuwa ang kanyang pamagat na mayroong halong salya at padyak: GUMUGULONG LANG BA ANG ROLETA? ISANG PAGNINILAY SA NALALAPIT NA LIPATAN.

At iyon nga ang punto de vista nitong ating pagninilay din: gumugulong lang ba ang roleta sa lipatan ng mga pari?

Nakakatawa. Kasi totoo lalo nitong mga lumipas na panahon. Kung minsan nga parang hindi lang roleta kungdi tila bolang kristal na rin ang ginagamit sa lipatan.

Hindi natin kinukuwestiyon ang pagpapasiya ng Obispo na siyang may final say ngunit gaya ng nilahad ni P. Ritz, napakinggan ba ng “may pag-galang at pag-unawa ang tunay na pangangailangang pastoral” ng parokya?

a. Pakikinig nang may paggalang at pag-unawa sa tunay na pangangailangang pastoral ng parokya: Mahalaga pong lumikha ng malugod na kapaligiran para sa lahat ng boses, lalo na sa mga direktang naapektuhan ng lipatan na ito – ang mga pari, at higit sa lahat, ang mga parokyano. Ang mga hinaing, ang mga natatanging katangian ng isang komunidad, at ang kanilang kasalukuyang pastoral na sitwasyon ay lubhang mahalaga. Ang espirituwal na kapakanan ay manatili nawang pangunahing priyoridad. Gaya ng idiniin ni Papa Francisco, ang diyalogong ito ay hindi lamang tungkol sa pagdinig kundi tungkol sa pagpapatibay ng isang tunay na pagpapalitan ng mga ideya kung saan tayo ay natututo nang sama-sama at kung saan ang bawat atas ay malinaw na tumutugon sa kung ano ang tunay na kinakailangan sa parokya (P. Ritz, aka Heinrich Atmung sa FB post, 27 mayo 2025, 8:30 ng umaga).

Noong ako ay nasa ICSB Malolos, dumating ang ilang panauhin namin na mga lingkod layko ng parokya sa UP-Diliman na pawang mga propesor sa naturang pamantasan.

Hindi tungkol sa agham at edukasyon aming naging paksa sa hapunan kungdi ang kanilang tanong: paano ba kami tinuturing at tinitingnan ng mga pari sa pagbibigay ng aming mga pastol?

Pakiramdam nila kasi na tila hindi tiningnang mabuti kanilang katayuan sa buhay bilang mananampalataya nang bigyan ng pastol na palaging naroon sa mga rally kesa nasa parokya. Bagama’t anila maraming nagrarally sa UP, hindi nila kailangan ng isa pang ralliyistang pari kungdi isang nananatili doon upang kanilang masangguni sa maraming bagay sa buhay nila ng pagtuturo at pakikisalamuha sa mga mag-aaral na mayroong natatanging pangangailangang espiritwal.

Nadarama nga ba naming mga pari ang pintig ng mga tao sa parokya? Hindi tuloy nila maiwasang magtanong bakit tila sila ginagawang “tapunan” sila ng mga paring may problema.

Iba na ang mga tao ngayon. Mulat at handang makipag-usap at suriin hindi lang mga homilya kungdi mga desisyon ng kanilang pari. They deserve nothing less, ika nga dahil nga naman sa tagal ng pag-aaral at paghubog ng mga pari bago maordenahan, pagkatapos ay puro pagpalakpak at telenovela lang kuwento sa Misa? Hinubog ang mga pari upang maging mahuhusay at masisipag sa paglilingkod kaya kawalan ng katarungan na ipapasan sa mga tao lalo na kung ituring silang maliit na parokya na puwede nang pagtiyagaan mga pari na may problema sa iba’t-ibang aspekto tulad ng pananalapi, pag-uugali, at seksuwalidad.

Nasaan ang diwa ng sinodo o sama-samang paglalakbay kung saan ay nakikinig ang lahat ng panig lalo’t higit ang mga nag-aasign ng pari? Maraming parokya nasisira dahil hindi isinaalang-alang kapakanan ng mga mananampalataya kasi nga naman yung mahusay nilang kura pinalitan ng tamad at walang pakialam o makasarili. Lahat ng pagsisikap ng naunang pari ay pilit binubura at winawasak ng sumunod na kapalit dahil sarili ang inuuna at hindi ang mga kawan. At mayroong pari na hindi maka-move on, hindi maiwanan dating parokya dahil pakiwari sa sarili ay Mesiyas!

Problema ito sa buong Simbahan maski sa ibang bansa dahil marahil sa isang pinag-uugatan: ang pagturing sa mga parokya bilang maliit o malaki, mayaman o mahirap. Hindi totoong may pangit na parokya; nasa uri ng pari iyon. Mayroong mga munting pamayanan na napapayabong ng ibang pari na tingin ng iba ay imposible.

Panahon na upang alisin sa talasalitaan ng mga pari ang label na maliit at malaki o mahirap at mayamang parokya dahil bawat pamayanan ay katipunan ng mga alagad ni Kristo. Higit sa lahat, bawat parokya ay pinanahanan ng Espiritu Santo bilang Katawan ni Kristo na dapat palaging pahalagahan ano man ang katayuan. Kung tutuusin batay sa turo ng Panginoong Jesus, iyon ngang hirap na parokya at tila pinagtampuhan ng panahon ang dapat bigyang halaga ng mga pari gaya ng mga nasa kabundukan at liblib na pook. Hindi ko malilimutan ang salita noon sa amin sa seminaryo ng dating naming Obispo na Arsobispo Emerito ng Naga, ang Lubhang kagalang-galang Rolando Tria-Tirona, “those who have less in life should have more of God.”

Ito ang sinasaad ng katagang sinodo, ang katagang palasak na ngayon ngunit hindi pa rin maramdaman dahil wala namang nakikinig at nagbibigay halaga sa bawat isa.

Usiginga… kailan nanaig kalooban ng mga kawan kesa sa kura? O ng karamihan ng mga pari kesa sa Obispo at iilan niyang upisyal?

Totoong walang demokrasya sa Simbahan sa larangan ng chain of command dahil ito ay isang hierarchy, na mayroong hanay ng mga upisyal sa pamumuno ng Santo Papa katuwang mga Obispo na kinakatawan ng mga Kura sa bawat Parokya.

Subalit, hindi ito nangangahulugang diktadura ang Simbahan. Kung tutuusin nga ay sa Simbahan dapat matagpuan ang tunay na diwa ng kalayaan na kung saan ay masinsinang tinatalakay ng lahat ang higit na makabubuti sa karamihan batay sa kalooban ng Diyos. Ito ang dahilan kaya nagpatawag ng sinodo ang yumaong Santo Papa Francisco.

Dito makikita din natin ang isang malinaw na problema ng Simbahan na hindi namin matanggap – na kaming mga pari mismo ang problema ng Simbahan. At sa Simbahan. Ngunit saka na natin iyan pag-usapan at balikan ang pagninilay ni P. Ritz na ating pinagtitibay. Wika niya muli sa kanyang FB post noong Mayo 27:

b. Pagyakap sa maagap na pastoral na karunungan: Mahalaga pong isaalang-alang kung paano nakatutulong ang bawat “assignment” sa paglago ng isang pari sa ministeryo at nagpapayaman ng kaniyang mga karanasan, laging naghahanap ng balanse sa pagitan ng mga pangangailangan ng mga parokya at ng paglago ng indibidwal na mga pari.

Matalik na kalakip ng diwa ng sinodo ang kapatiran ng mga pari. Ngunit kapansin-pansin tuwing lipatan ang problema ng aming mga tampuhan at mga reklamo sa assignment. Totoo namang mayroong mga pari na namimili at mareklamo sa assignment ngunit hindi sila ang problema sa lahat ng pagkakataon tuwing may lipatan.

Ang problema ay ang sistema at patakaran – o kawalan ng mga ito.

Masakit sabihin ngunit aking pangangahasan sa pagkakataong ito na sa dalawamput-pitong taon ko sa pagiging pari, mas maayos ang lipatan at mga assignment noon kesa ngayon. Problema na rin naman noon din ngunit mas malala ngayon ang pananaw ng hindi pagiging patas o unfair sa pagpili ng mga assignment.

Hindi matatapos ang mga reklamo at hinaing sa bawat lipatan hanggat hindi naiibsan ang pananaw na ito. Hindi po salapi ang problema ng mga pari. Hindi rin naman babae o mga pogi. Ito palagi ang problema at daing natin – ang hindi patas sa maraming aspekto at pagkakataon.

Dito pumapasok ang maruming kahulugan ng “politika” sa Simbahan tulad ng barkadahan at favoritism. Mayroong napaparusahan, mayroong pinalalampas. Mayroong pinag-iinitan at mayroong kinukunsinti. Ang malungkot, mayroong mga pinangingilagan kaya pinagbibigyan lahat ng kagustuhan. Bato-bato sa langit, tamaan sapul!

Gayon pa man, on a positive note, dito makikita ang mabuti at malalim na kapatiran ng mga pari kung saan mayroong ilang maninindigan upang kausapin ang lahat kung kinakailangan alang-alang sa ilang bagay na nakakaligtaan o ayaw tingnan ng ilan sa mga kapatid naming naka-kahon na hindi makaahon sa kabila ng kanilang pag-amin at pag-ako ng kanilang pagkakasala at pagkakamali. Problema ng stigma.

Tanging hiling lang naman ng mga pari ay kausapin sila upang mapakinggan kanilang kalagayan at kalooban sa pagbibigay ng assignment. Ito yung pinupunto ni P. Ritz sa kanyang pitak. Sadya bang nasuring mabuti ang lahat ng paraan upang mapalago ang sino mang pari sa kanyang destino? Wala namang pari na likas na masuwayin kungdi ang ibig rin ay sariling ikapapanuto. Sa kabutihang-palad, mas marami pa rin ang mga paring masunurin at nagpapahalaga ng pangako ng obedience kaya sana ay naroon palagi ang fairness.

Hindi mawawala mga inggitan at siraan sa lipatan ngunit huwag mawawala ang “sense of fairness” dahil dito nakasalalay mabuting samahan at ugnayan. Susunod at susunod pa rin mga pari sa lipatan alang-alang sa obedience at faith in God ngunit palaging uusok ang isyu ng lipatan parang isang takore ng kumukulong tubig. Pakinggan natin ang sipol ng kumukulong tubig sa takore, yung tinatawag sa Inggles na tempest in teapot. Diyan pumapasok ang ikatlong punto ni P. Ritz:

c. Pagpapatibay ng malinaw at mapagmalasakit na komunikasyon: Kung posible po, ang pagbibigay ng napapanahon at “transparent” na impormasyon tungkol sa lipatan ay maaaring makapagpapagaan ng mga alalahanin at makapagpadali ng mas maayos na pagsasaayos para sa lahat – ang mga pari, kawani ng parokya, at ang mga mananampalataya. Ang isang maikli ngunit napag-isipang paliwanag ay maaaring lubos na makapagpatibay ng tiwala sa loob ng ating pamilya sa diyosesis.

Ang Simbahan ay komunikasyon. Kaya naman sa mga dokumento nito lalo mula nang Vatican II, sinasaad na sa Simbahan dapat masaksihan ang pinakamainam at pinakamataas na antas ng pagtatalastasan.

Ngunit taliwas palagi. Maraming pagkakataon sa mga pari kulang ang komunikasyon. Ni walang formal communication sa mga lipatan. Mayroong mga pari na atat nang lumipat na akala mo ay makikipagpalit lang ng tsinelas! Juice colored…! Kaluluwa ang pinag-uusapan habang ang antas ng aming usapan ay parang paglipat lang ng bahay kung saan ang pananaw ng ilan ay mag-impake lang ng mga gamit at damit. Kapirasong text o sulat hindi pa magawa kung hindi kayang tawagan o personal na kausapin sa mga balakin.

Kaya nga babalik tayo sa tanong ng mga tao: ano nga ba turing natin sa kanila tuwing maglilipatan kasi ang sagot dito ay siyang sagot sa tanong ano nga ba turingan naming mga pari sa isa’t isa? Hangga’t walang maayos na sagot sa mga katanungang ito, mananatili ang pananaw at paghahalintulad sa roleta na gamit sa perya ang lipatan. O bolang kristal ng mga manghuhula.

Sa diwa ng sinodo at kapatiran bilang sama-samang naglalakabay na Simbahan, patuloy tayong manalangin para sa mga pastol at kawan. At huwag din mag atubiling makilahok sa mga talakayan at usapan na ang tanging mithiin ay hanapin at sundin ang kalooban ng Diyos upang higit Siyang mapaglingkuran at masalamin dito sa lupang ibabaw. Salamuch po.